VHO - Trong những hoạt động văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Lô Lô đen ở xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc, huyện Bảo Lạc (Cao Bằng) có nghi lễ cầu mưa. Lễ cầu mưa (lễ cúng thần rừng) tiếng Lô Lô gọi là Mề Pỉ. Đây là một trong những nghi lễ quan trọng gắn với phong tục, tập quán, lao động, sản xuất được người dân lưu giữ và bảo tồn từ đời này qua đời khác.

 Thầy mo làm lễ cúng

 Lễ cầu mưa là ngày hội linh thiêng, ngày hội lớn của dân làng với rất nhiều nghi thức cấm kỵ nhưng mọi người đều phải tuân thủ. Nghi lễ được tổ chức và hành lễ theo các nghi thức bởi một thầy cúng chính, một thầy cúng phụ và một đội phục vụ nghi lễ cùng sự tham gia đông đủ của bà con.

Đồng bào Lô Lô tổ chức nghi lễ cầu mưa vào dịp tháng 3 âm lịch hằng năm, không quy định là ngày đầu tháng hay cuối tháng mà phụ thuộc vào sự sắp xếp thời gian của thầy mo chính trong bản. Điều đặc biệt theo quan niệm của đồng bào nơi đây, ngày được chọn diễn ra nghi lễ bắt buộc phải là ngày “con rồng”. Theo họ, phải làm vào ngày này thì thần rừng mới cho mưa để phù hộ dân làng mùa màng tươi tốt.

Những lễ vật thờ cúng trong nghi lễ gồm 1 con bò, 1 con chó, 1 con gà, và 1 mâm xôi. Những lễ vật này được tất cả các hộ gia đình trong xóm cùng nhau đóng góp theo hương ước để mua sắm và chuẩn bị. Sau khi thầy mo chính đã chọn được ngày để hành lễ, trưởng xóm sẽ cử những người trong bản chuẩn bị sẵn các lễ vật. Các thanh niên sẽ đến khu rừng thiêng để quét dọn và chuẩn bị mọi vật dụng cần thiết cho việc thực hiện nghi lễ.

Từ xa xưa, với người Lô Lô đen ở tỉnh Cao Bằng, mỗi xóm làng đều có một khu rừng riêng của mình. Đây là khu vực rừng thiêng nơi sinh sống của các vị thần linh để bảo vệ và phù hộ cho làng bản. Vì vậy, theo quy định người dân trong xóm phải cùng nhau bảo vệ, giữ gìn vệ sinh và không ai được chặt phá cây. Đặc biệt với những gia đình đang có người ở cữ thì tuyệt đối không được đi vào khu rừng này.

 Sau khi thực hiện các nghi lễ, người Lô Lô đen cùng ăn uống và giao lưu trò chuyện

Khi đến ngày hành lễ, những người được chọn cho lễ cầu mưa sẽ đến cùng ăn sáng tại nhà thầy mo chính. Trước khi đến, làng đã chuẩn bị sẵn các con vật làm lễ gồm: Bò, gà, chó, lợn, một mâm xôi, 5 cái chén, 5 đôi đũa, một bát gạo và kèm một chút lễ cảm ơn thầy kẹp trong giấy đỏ được sắp sẵn trên mâm vuông bằng gỗ hoặc cây trúc. Khi đến giờ ra cửa, từ nhà thầy mo, đoàn sẽ di chuyển đến rừng thiêng để thực hiện nghi lễ theo trình tự: Con bò được dắt đi trước, tiếp đến là các đồ lễ cùng dân làng đi sau.

Khi đến khu rừng thiêng, lúc này mọi người sẽ cùng nhau sắp xếp đồ để làm lễ, mâm đồ lễ và các con vật được đặt theo trình tự từ phải qua trái. Đầu tiên là mâm đồ cúng, tiếp đến là bò, lợn, chó và gà được đặt ở phía ngoài cùng. Khi đã sắp xếp xong đồ lễ, thầy mo chính sẽ có lời báo cáo đến thần linh. Sau đó, 2 thầy mo sẽ thực hiện cúng một lần trước khi mổ những con vật làm lễ. Tiếp theo, các thầy mo sẽ thực hiện nghi thức cúng tươi một lần nữa cũng mang ý nghĩa như lần trước, lần lượt để dâng thần linh và các loại ma trong rừng. Phần thịt còn lại cùng các con vật khác sẽ được dân làng cùng nhau đem ra chế biến làm thực phẩm cho bữa ăn tại rừng.

Khi đã luộc chín phần thịt làm lễ, thịt sẽ được chặt nhỏ đặt ra các mâm xung quanh cùng với mâm thầy cúng. Lúc này, mỗi một hộ gia đình là người Lô Lô sẽ cử một thành viên để ăn trước cùng thầy (ăn cùng thần linh). Khi thủ tục ăn cùng thần linh xong, thầy mo chính rời khỏi vị trí ngồi của mình đến các mâm cỗ đã được chuẩn bị sẵn cho bữa tiệc. Các mâm cỗ được chuẩn bị theo số lượng mỗi gia đình 1 mâm. Ngoại trừ mâm của thầy cúng và đội hát lễ phải ngồi riêng, thì các thành viên khác trong xóm sẽ ăn uống giao lưu vui vẻ với nhau cùng những vị khách mời. Khi đã ăn uống xong, những người dân trong xóm sẽ cùng nhau xếp thành vòng tròn và múa những điệu múa trống đồng truyền thống của dân tộc mình.

Sau khi dân làng đã vui vẻ ăn uống bên nhau hát múa những làn điệu dân ca và những điệu múa trống đồng truyền thống, mọi người sẽ cùng nhau thu dọn vệ sinh khu rừng và tạm biệt nhau trở lại cuộc sống thường ngày. Họ tin rằng sau lễ cầu mưa, sẽ có một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.