VHO - Công trình tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử cấp quốc gia Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán (nằm trong khuôn viên Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, tại quận 5, TP.HCM) vừa chính thức hoàn thành giai đoạn 1. Đây là công trình thực hiện nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh Tổng Bí thư Trần Phú (1.5.1904 - 1.5.2024).

 Nghi thức hoàn thành công trình mừng 120 năm ngày sinh Tổng Bí thư Trần Phú

 Được biết, ngày 1.5 tới đây, di tích sẽ mở cửa để phục vụ công chúng. Sau đó, công trình sẽ tu bổ giai đoạn 2. Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán trước đây là nơi đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam bị giam giữ và hy sinh. Từ năm 1862, một bệnh viện đã được xây dựng hoàn chỉnh với tên gọi Bệnh viện Chợ Quán dưới sự cai trị, quản lý của thực dân Pháp. Sau đó, cùng với sự tiếp quản của đế quốc Mỹ và Ngụy quyền Sài Gòn, Bệnh viện Chợ Quán đã có nhiều thay đổi, trong đó khu trại giam vẫn được sử dụng như một công cụ để quản lý và giám sát các tù nhân bị bệnh…

Ngày 18.4.1931, đồng chí Trần Phú đã bị bắt tại nhà số 66 đường Champagne, nay là đường Lý Chính Thắng (quận 3), cơ quan ấn loát của Đảng. Sau khi giam giữ và dùng nhiều cực hình tra tấn dã man, Tổng Bí thư Trần Phú ở nhiều trại giam khác nhau, thực dân Pháp chuyển ông về Khám Lớn Sài Gòn để chuẩn bị xét xử. Lúc này, sức khỏe của Tổng Bí thư Trần Phú đã ngày càng suy kiệt. Muốn duy trì sự sống của Tổng Bí thư Trần Phú để khai thác những bí mật của Đảng, nên ngày 26.8.1931, chúng đưa ông đến trại giam trong Bệnh viện Chợ Quán để điều trị bệnh. Tuy nhiên, do bệnh tình trở nặng, đến ngày 6.9.1931, Tổng Bí thư Trần Phú đã qua đời ở tuổi 27, với lời nhắn nhủ đến các chiến sĩ cách mạng “Hãy giữ vững ý chí chiến đấu”.

Ngày 16.11.1988, Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán được Bộ VHTTDL xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Trải qua nhiều năm, di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán đã xuống cấp. Trước tình hình đó, Thành ủy, HĐND, UBND TP.HCM chấp thuận và giao cho quận 5 thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán, nơi đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam bị giam giữ và hy sinh. Tổng mức đầu tư công trình di tích là 100 tỉ đồng, gồm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1, tu bổ nhà giam theo nguyên trạng khu đất. Hoàn thành vào dịp kỷ niệm 120 ngày sinh Tổng Bí thư Trần Phú (1.5.1904 - 1.5.2024); Giai đoạn 2, mở rộng diện tích và xây dựng nhà mới để tiếp đón khách tham quan - Không gian Văn hóa Hồ Chí Minh, nhà trưng bày các hiện vật.

 Một góc di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán sau khi tu bổ giai đoạn 1

Qua 4 tháng triển khai thực hiện (cuối năm 2023), dự án tu bổ, tôn tạo di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán được thực hiện theo nguyên trạng với quy mô 822m2 trong khu đất di tích, diện tích hơn 2.211m2, có mức đầu tư hơn 33,8 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách TP.HCM. Dự án khôi phục Di tích lịch sử cấp quốc gia Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán xứng tầm với di tích quốc gia, đáp ứng nhu cầu tham quan, nghiên cứu và tìm hiểu về lịch sử cách mạng của người dân TP.HCM và cả nước.

Dự án cũng nhằm tạo nên không gian lưu giữ, trưng bày mỹ thuật; khôi phục một công trình có giá trị lịch sử - văn hóa; cho thế hệ mai sau một di sản văn hóa nhằm giáo dục truyền thống văn hóa, yêu nước góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Vào ngày hoàn thành giai đoạn 1 của công trình tu bổ, tôn tạo di tích, lãnh đạo TP.HCM, lãnh đạo quận 5, các Sở, ban ngành và người dân TP.HCM đã vào tham quan di tích, thắp hương tưởng niệm Tổng Bí thư Trần Phú.

Di tích vẫn còn in đậm dấu vết của gông cùm, xiềng xích dưới chế độ thực dân; cũng như những dấu ấn về cuộc chiến đấu kiên cường, bất khuất của các chiến sĩ cách mạng với những khẩu hiệu đấu tranh bằng máu còn rõ nét trên các bức tường. Từ cửa trại giam đi vào, đầu tiên là phòng giam lớn để giam khoảng 20 người; Tổng Bí thư Trần Phú đã ở phòng này khi mới đến trại giam…

Được biết, vào ngày 1.5 tới đây, đúng vào dịp kỷ niệm 120 ngày sinh Tổng Bí thư Trần Phú (1.5.1904 - 1.5.2024), di tích sẽ mở cửa để phục vụ công chúng trong thời gian 10 ngày. Sau đó, di tích sẽ đóng cửa để tiếp tục tu bổ giai đoạn 2, hướng đến chào mừng kỷ niệm 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2025).