VHO - Từ nhiều năm trước, thơ đã nở rộ như cây cỏ mùa xuân, thơ làng, thơ xã, thơ huyện, thơ tỉnh... Quốc gia thơ, quốc tế thơ, và danh xưng “nhà thơ” cũng được xã hội dùng tràn lan rồi mang ra mổ xẻ, người khiêm tốn thì nhận là người yêu thơ, "lều" thơ; người háo danh thì rất thích, tự phong cho mình hoặc được người khác gọi mình là “nhà thơ”.

Đến khi đứng được trong làng thơ thành quen gọi hai chữ “nhà thơ” thì lại có chuyện, nhà thơ chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp... Xã hội người thì xã hội chuyện mà, quan niệm khó rạch ròi.

 Nhưng đến giờ mới vỡ lẽ ra, không chỉ thơ hay mới có đất sống. Thơ quý hiếm sống và sống lâu có ở hai thể loại: Thơ hàn lâm và thơ đại chúng; cây có giá trị của cây, cỏ có giá trị của cỏ, và tác phẩm ấy sẽ làm nên tên tuổi của tác giả.

Ở góc trái chính trị của thơ thì thời nào cũng có chuyện, do ám thị hoặc được cảm tính, cảm tình “nâng đỡ không trong sáng” mà một số tên tuổi nhà thơ nổi sóng. Những kiến giải trên càng đi sâu, càng bàn rộng thì càng khó có chuẩn của kết. Và phải nói, cùng với sự nở rộ của thơ trong thời gian gần đây, thì Hội Nhà văn Việt Nam rất chú trọng đến công cuộc tìm lại chỗ đứng cho tác phẩm văn học; khơi nguồn sức sống cho thơ trong điều kiện toàn cầu hóa hội nhập sâu rộng; công nghệ IT, AI vũ bão phát triển rộng đe dọa nhấn chìm và thay thế thơ.

Chủ đạo cảm thức của cá nhân người Việt ở ngay chủ đề Ngày Thơ là “Bản hòa âm đất nước” năm nay được nâng cấp cao hơn, trong đó có chương trình tọa đàm để tìm hướng đi trí tuệ cho thơ và giá trị cốt lõi của nhà thơ: “Từ bản lĩnh đến bản sắc nhà thơ”. Như vậy là khuyến khích thơ văn đồng hành cùng đất nước. Từ hướng đi đúng đắn này, cần cụ thể hóa các cuộc thi và xây dựng tiêu chuẩn các loại hình, chủ đề, phong cách nghệ thuật của thơ, tiêu chí của người phê bình văn học nhằm có đủ tầm đánh giá khách quan và khoa học về tác phẩm thơ, tránh chủ quan, cảm tính.

Một gợi ý khác là mở rộng việc sử dụng thơ trong các lĩnh vực cuộc sống (ví như nước Mỹ trong lễ nhậm chức Tổng thống có chương trình đọc thơ chẳng hạn). Tôi tin rằng chúng ta hoàn toàn có thể chọn lựa được các tác phẩm thơ có giá trị để chia sẻ với thế giới, nâng tầm, chắp cánh cho thơ Việt Nam bay cao và lan xa. Ví như Ngày Thơ - 2024 xứ Nhãn đã mời một số CLB đến dự, tham gia đọc diễn thơ ở sân chơi cấp tỉnh. Chưa bàn đến chất lượng, nhưng cái hay là chương trình đã lan tỏa một không khí mới về thơ trong cộng đồng. Ngày Thơ quốc gia do Hội Nhà văn Việt Nam chủ trì tại Hoàng thành Thăng Long, nơi linh thiêng tại Thủ đô Hà Nội, lại càng giá trị hơn khi có sự tham gia đọc thơ của đoàn nhà thơ Hàn Quốc. Như vậy Ngày Thơ Việt Nam cũng là ngày giao lưu quốc tế thơ.

Quay về bàn luận dư ngân buổi tọa đàm “Từ bản lĩnh đến bản sắc nhà thơ”, như trên đã đề cập, ngoài yếu tố “trời cho” là năng khiếu bẩm sinh, thì yếu tố trước tiên là người viết phải trải qua quá trình khó khăn để trở thành nhà thơ. Người viết nào cũng phải học hỏi và khổ luyện rồi tìm tòi, sáng tạo, vươn lên không ngừng để phát triển bản thân mình. Họ cần rèn giũa để hình thành giọng điệu riêng, sắc thái riêng của mình, kế thừa nhưng không viết theo lối mòn của người khác và nghĩ theo cách người khác đã viết đã nghĩ; không bắt chước đạo chữ - đạo văn - đạo ý tưởng; không bám đuôi... Như vậy mới làm nên bản sắc phong cách riêng của nhà thơ.

Trong bối cảnh hiện nay, nhà thơ cần sự kiên định trước những khen chê của báo chí và mạng xã hội, cần can đảm loại bỏ cái cũ để tiếp nhận cái mới, dù trí tuệ nhân tạo siêu việt đến đâu để tham dự vào sáng tác cũng không thể thay thế được cảm thức và tâm huyết của nhà thơ. Thơ không chỉ đơn thuần là một dòng chảy của từ ngữ, mà còn là cống hiến tinh thần của con người, là nguồn cảm hứng vô tận của cuộc sống. Trong thơ, những tư tưởng, cảm xúc và tri thức được biểu đạt một cách tinh tế và sâu sắc, như là chiếc gương phản chiếu lại cả thế giới nội tâm của loài người.

Vì vậy, để thơ Việt Nam có thể tỏa sáng, cần phải tạo ra một môi trường cởi mở, sôi nổi và đầy cảm hứng cho các nhà thơ. Cần khuyến khích họ sáng tác, khám phá và tôn vinh những giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc. Các tác phẩm mới cần là biểu tượng của nghệ thuật, là dấu ấn văn hóa, là những bước chạm đến hơi thở sâu lắng của đất nước. Buổi tọa đàm giữa các tác giả là nơi trao đổi ý kiến và kinh nghiệm, cũng là cơ hội để tinh thần thơ trở nên sâu sắc hơn. Những giao lưu thơ như thế giúp nâng cao chất lượng sáng tác, là nguồn động viên, động lực cho các nhà thơ tiếp tục hành trình sáng tạo của mình. 

TƯỜNG VÂN